Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn mới (NTM) bao gồm 19 tiêu chí, trong đó có 2 nhóm tiêu chí thuộc lĩnh vực ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTT&DL) gồm: Tiêu chí 6 về cơ sở vật chất văn hóa, tiêu chí số 16 về văn hóa. Trong đó, có tiêu chí 6 về cơ sở vật chất văn hóa đang là thách thức trong việc triển khai xây dựng thành công NTM.
- Trong những năm gần đây, được các cấp, ngành, địa phương nỗ lực thực hiện các giải pháp nhằm đưa các xã nông thôn mới đúng lộ trình, trong đó có các tiêu chí về văn hóa. Trong xây dựng Nông thôn mới tỉnh Ninh Thuận, tiêu chí số 6 về cơ sở vật chất văn hóa được đánh giá là một trong những tiêu chí khó thực hiện, nhất là đối với các xã vùng núi. Cũng theo tiêu chí 6, thì các Nhà văn hóa - khu thể thao của các thôn được công nhận thôn văn hóa hiện không đáp ứng được tiêu chí NTM (theo tiêu chí xã NTM, các Nhà văn hóa - khu thể thao của thôn phải đạt chuẩn như diện tích đất khu NVH từ 500m2 trở lên, diện tích KTT từ 2.000m2 trở lên). Đây thực sự đang là rào cản, thách thức đối với địa phương trong việc triển khai xây dựng NTM. Bởi ngoài kinh phí đầu tư, hiện nay quỹ đất của xã, thôn dành cho các thiết chế văn hóa cũng đã bị bó hẹp. Nếu như quy hoạch xa trung tâm xã, thôn, thì người dân lại không vào sinh hoạt! Được biết, theo điều tra hiện trạng thiết chế và hoạt động văn hóa-thể thao cấp xã và thôn của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, thì gần như 100% các xã, thôn không có một tiêu chí văn hóa nào đạt chuẩn NTM. Nguyên nhân chủ yếu là thiếu nguồn lực, mặt bằng và vốn đối ứng của người dân tại các thôn khó khăn, thôn có nhiều hộ nghèo. Mặc dù vậy, thời gian qua, hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao ở cơ sở tiếp tục được các cấp, ngành và Nhân dân quan tâm đầu tư với quy mô phù hợp, đáp ứng nhu cầu thực chất của người dân và cộng đồng.
- Tiêu chí số 16 về Văn hóa được các cấp, ngành, đoàn thể từ tỉnh đến cơ sở triển khai thực hiện đồng bộ, sâu rộng, tạo sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của Nhân dân. Nhiều khu dân cư đã phát huy tinh thần tương thân, tương ái, giúp nhau xóa đói giảm nghèo, thực hiện tốt nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội; hương ước, quy ước ở khu dân cư; phát triển phong trào văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao, vui chơi giải trí phong phú đa dạng, lành mạnh cho Nhân dân. Tuy nhiên, khi xây dựng NTM xã lo nhất là Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã. Trong quy hoạch NTM, xã đã dành diện tích để xây dựng Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã, trong đó có các công trình chính: NVH đa năng, sân thể thao, bể bơi… Đất đã có, nhưng thiếu kinh phí, để xây dựng Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã hàng chục tỷ đồng. Đây là nguồn kinh phí quá lớn so với ngân sách eo hẹp của địa phương. Đó là chưa kể trong quá trình xây dựng NTM, nhiều hạng mục khác cũng đòi hỏi kinh phí không kém. Vướng mắc lớn nhất về thiết chế văn hóa trong xây dựng NTM hiện nay chính là Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã, Nhà Văn hóa – Khu thể thao thôn. Vì vậy, khi xây dựng NTM thì việc đạt chuẩn Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã, Nhà Văn hóa – Khu thể thao thôn không phải là điều dễ dàng, vì ngoài quỹ đất khá eo hẹp thì nguồn kinh phí cũng là một vấn đề được quan tâm.
- Theo thống kê toàn tỉnh hiện có 24/65 xã, phường, thị trấn có Trung tâm Văn hóa - Thể thao; 41/65 xã, phường, thị trấn sử dụng Hội trường Ủy ban nhân dân xã làm Trung tâm Văn hóa - Thể thao để tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục, thể thao. Một số huyện lấy Trung tâm học tập cộng đồng thành Trung tâm Văn hóa - Thể thao xã, riêng 15 phường thuộc thành phố Phan Rang - Tháp Chàm chưa thực hiện sáp nhập theo hướng dẫn của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch.… 47/397 thôn, khu phố có Nhà văn hóa được xây dựng theo các Chương trình mục tiêu quốc gia; 57/397 thôn có sử dụng Nhà sinh hoạt cộng đồng; 271/397 thôn, khu phố sử dụng trụ sở Ban Quản lý thôn, khu phố; tính đến thời điểm hiện nay có 02/06 huyện đạt nông thôn mới; 38/65 xã đạt tiêu chí số 6 về Cơ sở vật chất văn hóa trong xây dựng nông thôn mới.
- Mục tiêu của tỉnh ta phấn đấu đến năm 2025 toàn tỉnh có thêm 02 huyện Ninh Sơn và Thuận Nam đạt chuẩn huyện nông thôn mới. Cùng với đó là duy trì, giữ vững chất lượng, tiêu chí huyện nông thôn mới đối với 2 huyện Ninh Hải, Ninh Phước theo Bộ tiêu chí giai đoạn 2021-2025. Như vậy, đến 2025 toàn tỉnh có 4 huyện đạt chuẩn huyện nông thôn mới. Cũng trong giai đoạn 2021-2025, tỉnh Ninh Thuận sẽ xây dựng thêm ít nhất 10 xã đạt chuẩn nông thôn mới để đảm bảo lũy kế đến năm 2025 có từ 36 xã trở lên đạt chuẩn nông thôn mới. Các xã đã đạt chuẩn sẽ tiếp tục duy trì, giữ vững chất lượng, tiêu chí, đáp ứng yêu cầu Bộ tiêu chí giai đoạn 2021-2025, không để bị thu hồi danh hiệu xã đạt chuẩn nông thôn mới. Bên cạnh đó, tập trung xây dựng thêm ít nhất 6 xã đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao từ năm 2022-2025 để đảm bảo lũy kế đến năm 2025 có từ 12 xã trở lên đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao. Đồng thời tập trung xây dựng thêm ít nhất 2 xã đạt chuẩn nông thôn mới kiểu mẫu trong giai đoạn này.
Đây đang là một thách thức không nhỏ đối với tỉnh ta hiện nay, việc xây dựng thiết chế văn hóa theo tiêu chí NTM, trước hết các địa phương cần phải quy hoạch quỹ đất cho xây dựng Trung tâm Văn hóa – Thể thao xã, Nhà Văn hóa – Khu thể thao thôn, xóm, đảm bảo theo các tiêu chí của Bộ VHTT&DL. Tỉnh cần có cơ chế hỗ trợ, khuyến khích đầu tư xây dựng đồng bộ hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở. Thực hiện xã hội hóa trong huy động nguồn lực để tham gia đóng góp xây dựng NTM. Tiếp tục tuyên truyền để người dân thấy được vai trò, trách nhiệm và lợi ích của chính mình trong việc xây dựng NTM để từ đó tạo sự đồng thuận trong nhân dân, vận động nhân dân tham gia hiến đất, hoán đổi đất phục vụ xây dựng các thiết chế văn hóa, hướng đến xây dựng thành công NTM./.